• Ana səhifə
• Abidələrimiz
  • Şuşa
  • Ağdam
  • Füzuli
  • Laçın
  • Kəlbəcər
  • Qubadlı
  • Zəngilan
  • Cəbrayıl
  • Xocalı
  • Xocavənd
  • Tərtər
  • Qazax
  • Ermənistan
• Fotoittiham
• Layihə
  • Ümumi məlumat
  • Ədəbiyyat siyahısı
  • Hazırlayanlar
• Əlaqə

Xocalı rayonu - Azərbaycan Respublikasında inzibati rayon. Kiçik Qafqazda, Qarabağ silsiləsinin şimal-şərq yamacındadır. Sahəsi 940 km², əhalisi 28,8 min nəfər (1 yanvar, 2020-ci il). İnzibati mərkəzi Xocalı şəhəridir.
Rayona Xocalı şəhəri, Əsgəran qəsəbəsi, Cəmilli, Meşəli, Dağyurd, Seyidbəyli, Ballıca, Xanbağı, Mehdibəyli, Harov, Dağdağan, Daşbulaq, Qayabaşı, Badara, Xanəzək, Suncinka, Qarabulaq, Dəmirçilər, Mədədkənd, Quşçubaba, Qızıloba, Haçmaç, Aşağı Yemişcan, Kosalar, Başkənd, Cavadlar, Yaloba, Canhəsən, Naxçıvanlı, Pircamal, Aranzəmin, Ağbulaq, Dəhraz, Təzəbinə, Sərdarkənd, Qışlaq, Xanabad, Ağgədik, Qılıçbağ, Almalı, Qarakötük, Pirlər, Fərrux, Daşbaşı, Çanaqçı, Sığnaq, Şuşakənd, Daşkənd kəndləri daxildir.
İşğaldan əvvəl rayonda 11 orta məktəb, 1 ibtidai məktəb, uşaq yaradıcılıq mərkəzi, 3 musiqi məktəbi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 20 klub, 29 kitabxana, mərkəzi rayon xəstəxanası, 13 tibb məntəqəsi, 4 həkim ambulatoriyası fəaliyyət göstərib.
İşğaldan əvvəl Xocalı rayonu ərazisində XVIII əsrə aid Əsgəran qalası, qədim memarlıq abidələri, bizim eranın XIV əsrinə aid edilən səkkiz guşəli günbəz, türbələr və əsasən Son Tunc və Еrкәn Dəmir dövrünə (b.e. əvvəl XIII əsrdən VII-VI əsrə kimi) aid edilən Xocalı abidələr kompleksi - 5 adda 11 nəhəng torpaq kurqan, daş kurqanlar, torpaq-daş kurqanlar, siklop tikililər (Qalaçalar), nekropollar, menhirlər (5-10 ton ağırlığında nəhəng sivri daşlar), daş sənduqə qəbirlər, daş kitabələr və daş qutular olmuşdur.
Rayonun ərazisi 26 fevral 1992-ci ildə erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdu. 2020-ci il 27-sentyabr- 9 noyabr tarixində Azərbaycan ordusunun hərbi əməliyyatları nəticəsində Xocalı rayonunun 9 kəndi işğaldan azad edilmişdir. Xocalı şəhəri isə hələ də işğal altındadır.

Əsgəran qalası

Xocalı rayonunun Əsgəran qəsəbəsi yaxınlığında yerləşən və Şuşadan 24 km məsafədə olan Əsgəran qalasının dağlıq relyefə və Qarqar çayının enli yatağına uyğun ikihissəli quruluşu var.
Tarixçi Mir Mehdi Xəzani “Kitabi-tarixi-Qarabağ” əsərində yazır ki, İbrahim xanın 1787-ci ildə tikdirdiyi bu qalada yerləşdirilən piyada qoşun xanlığın paytaxtı Şuşa şəhərinə şərqdən olan düşmən basqınlarının qarşısını almaq məqsədilə inşa edilmişdir.
Əsgəran qalası öz quruluşuna görə daha çox müdafiə səddinə bənzəyir. Onu Azərbaycanın çoxəsrlik müdafiə sədləri ənənəsinin son örnəyi saymaq olar. Gözəl və qeyri-adi landşaftı olan, bir yerdə salınması, ağır və bütöv həcmlərin ətraf təbiətlə üzvi bağlılığı Əsgəran qalasının memarlığına son dərəcə təsirli görünüş verir.

Xocalı türbəsi

XIV əsrə aid abidələrdən biri də, Xocalı kurqanları sahəsində, yonulmuş ağ daşlardan tikilmiş Xocalı abidəsidir. Abidənin on iki bucaqlı quruluşda olması və giriş qapısının çox qabarıq, lakin sadə daşdan oyma ornamentlə işlənməsi, Xocalı türbəsini dövrün başqa abidələrindən xeyli fərqləndirir. Xocalı türbəsinin daş üzü qopub töküldüyündən, onun xarici görünüşü qeyri-adi bir şəkil almışdır.

Ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri

MEMARLIQ ABİDƏLƏRİ

ARXEOLOJİ ABİDƏLƏR