Şuşa rayonu - Azərbaycan Respublikasında inzibati rayon. Kiçik Qafqazın Qarabağ silsiləsi ərazisində yerləşir. Sahəsi 290 km², əhalisi 32,8 min nəfər (1 yanvar, 2020-ci il). Mərkəzi Şuşa şəhəridir. Rayon 8 may 1992-ci il tarixində erməni işğalçıları tərəfindən ələ keçirilmişdir. Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir. Həmin gün Azərbaycan tarixinə bayram olaraq Zəfər Günü kimi yazılmışdır.
Rayona Şuşa şəhəri, Turşsu qəsəbəsi və Malıbəyli, Yuxarı Quşçular, Aşağı Quşçular, Xəlfəli, Armudlu, Dükanlar, Həsənabad, Qarabulaq, Ağbulaq, Zamanpəyəsi, Şuşulu, Mirzələr, Qaybalı, Laçınlar, Şırlan, Çaykənd, Paşalar, Məmişlər, Xanalı, İmamqulular, Cəmillər, Səfixanlar, Xanlıqpəyə, Allahqulular, Həsənqulular, Böyük Qaladərəsi, Kiçik Qaladərəsi, Göytala, Onverest, Zarıslı, Nəbilər, Sarıbaba, Daşaltı, Nağılar, Xudaverdilər, İmanlar, Turabxan kəndləri daxildir.
Səthi dağlıqdır. Ən yüksək zirvəsi Böyük Kirs dağıdır (2725 m).
İşğaladək rayonda İttifaq əhəmiyyətli sanatoriya-kurort kompleksi fəaliyyət göstərmişdir. Rayonun iqtisadiyyatında heyvandarlıq əsas yer tutmuşdur. İşğaldan əvvəl rayonda Azərbaycan Pedaqoji institutunun, Azərbaycan Neft Kimya institutunun Şuşa filialları, 24 ümumtəhsil məktəbi, 6 məktəbdənkənar tədris müəssisəsi, tibb məktəbi, 8 uşaq musiqi və incəsənət məktəbi, mədəni-maarif texnikumu, musiqi texnikumu, kənd təsərrüfatı texnikumu, texniki peşə məktəbi, meşə sağlamlıq məktəbi, mədəniyyət evi, kinoteatr, 5 muzey, rəsm qalereyası, klub, kitabxana, mərkəzi rayon xəstəxanası, 11 feldşer-mama məntəqəsi, sanitariya və epidemiologiya stansiyası, uşaq sanatoriyası, təcili yardım stansiyası, şəhər poliklinikası, stomatoloji poliklinika fəaliyyət göstərmişdir.
İşğaldan əvvəl rayonda dövlət tərəfindən qorunan 248 tarixi abidə mövcud olub.
2020-ci ildə Şuşa şəhəri Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilib.
Şuşa şəhərinin bərpası üçün dövlət xüsusi proqram həyata keçirir.

Aşağı Gövhərağa məscidi

Qarabağın sonuncu xanı İbrahim xanın qızı Gövhərağa (əsl adı Gövhərnisə) həm də öz dövrünün məşhur xeyriyyəçilərindən olmuşdur.
Onun vəsaiti hesabına tikilən Aşağı Gövhərağa məscidi Şuşa şəhərində 1874-1875-ci illərdə memar Kərbəlayı Səfixan Qarabaği tərəfindən inşa edilmişdir.
Məscid Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust tarixli 132 nömrəli qərarı ilə “Ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı”na daxil edilib. 1992-ci ilin mayında Şuşanın işğalı zamanı Aşağı Gövhərağa məscidinin binası və minarələri zirehli texnikanın atəşlərinə məruz qalaraq ciddi zədələnibdir.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Bülbülün ev-muzeyi

SSRİ Xalq artisti Bülbülün 1992-ci ilə qədər Şuşada yerləşən ev-muzeyi onun Bakı şəhərindəki memorial muzeyinin filialı idi. Ev-muzey kiçik həyət, iki otaq və eyvandan ibarətdir.
Bülbülün yaradıcılıq, elmi-tədqiqat, pedaqoji, ictimai fəaliyyəti haqqında nadir, çox qiymətli sənədlər burada nümayiş olunurdu.
Muzeyin fasadında Bülbülün heykəltəraş Xanlar Əhmədov tərəfindən bürüncdən hazırlanmış, uşaqlıq illərinin portretini əks etdirən memorial lövhə vurulmuşdur.
Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Şuşa şəhərini işğal etməsi nəticəsində muzeyin 6 mindən artıq eksponatı məhv edilmiş və aparılması mümkün olanlar isə Ermənistana daşınmışdır. Bülbülün erməni vəhşiləri tərəfindən güllələnmiş heykəli hazırda Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin həyətində yerləşdirilib.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Hacı Quluların mülkü

Hacı Qulunun Xoca Mərcanlı məhəlləsindəki imarəti 1851-ci ildə tikilmişdir. Milli üslubda tikilmiş üçmərtəbəli sarayda 46 otaq və 2 böyük zal var idi. 1865-ci ildə Şuşada olmuş rus rəssamı V.V.Vereşşaginin əsərində bu zallardan biri təsvir olunub.
1992-ci ildə Şuşa şəhərinin ermənilər tərəfindən işğalı zamanı Hacı Quluların mülkü top atəşinə tutularaq divarları dağıdılmışdı.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Xurşudbanu Natəvanın evi

Görkəmli Azərbaycan şairəsi Xurşudbanu Natəvana məxsus ikimərtəbəli ev Şuşa şəhərində yerləşən XVIII-XIX əsrlərə aid tarixi yaşayış binalarından biri hesab olunurdu. Hazırda bu ev yarıuçuq vəziyyətdədir.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Mamayı məscidi

XIX əsrdə Şuşanın Mamayı məhəlləsində tikilmiş eyniadlı məscidin memarı Kərbalayı Səfixan Qarabaği olmuşdur.
Şuşanın dördbucaqlı adi yaşayış binalarının dam örtüyünü xatırladan Mamayı məscidinin dam örtüyündə azançı üçün “güldəstə” quraşdırılmışdır. Mamayı məscidi sovet hakimiyyəti illərində poeziya evi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Məscid iki mərtəbəlidir.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Molla Pənah Vaqifin muzey-məqbərə kompleksi

Görkəmli Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin muzey-məqbərə kompleksinin inşasına memar A.V. Salamzadə və E.İ Kanukovun layihəsi əsasında 1977-ci ildə başlanılmışdır. Kompleksin açılışı 1982-ci ilin yanvar ayında olmuşdur. Kompleks Şuşa şəhərinin görkəmli yeri olan Cıdır düzünə yaxın bir ərazidə dahi şairin məzarı üstündə inşa edilmişdir. Burada M.P. Vaqifin Şuşa həyatını əks etdirən dövrə aid olan 80-ə yaxın eksponat da sərgilənirdi.
Kompleksin açılışında Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev, tanınmış ədəbiyyat və mədəniyyət xadimləri iştirak etmişdilər.
1992-ci ilin may ayında Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Şuşa şəhərinin işğal edilməsi nəticəsində kompleksin binası və burada sərgilənən onlarca eksponat məhv edilmiş, aparılması mümkün olan eksponatlar isə Ermənistana daşınmışdır.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Saatlı məscidi

Saatlı məscidi 1883-cü ildə memar Kərbəlayı Səfixan Qarabaği tərəfindən, Pənah Əli xanın 1759-cu ildə Şuşada tikdirdiyi məscid və mədrəsənin yerində tikilib. Tikildiyi məhəllənin adı ilə Saatlı məscidi adlandırılıb.
Məscidin minarələrinin ümumi quruluşu Yuхarı Gövhərağa və Ağdam cümə məscidinin minarələrinə bənzəyir. Şuşanın məhəllə məscidləri sırasında kompozisiya həllinə və хüsusilə minarəsinin olması ilə seçilən Saatlı məscidi Kərbəlayı Səfiхanın Qarabağda tikdiyi minarəli məscidlərin sonuncusu hesab olunur.
1992-ci ilin mayında Şuşanın Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğalı zamanı məscidin minarəsi top atəşləri nəticəsində dağıdılmışdı.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Şuşa qalası

Şuşa qalası-Azərbaycanın Şuşa şəhərini əhatə edən qala divarlarıdır. Qala şəhəri xarici müdaxilələrdən qorumuş, uzun müddət alınmazlıq simvolu olmuşdur. Ağa Məhəmməd şah Qacarın Cənubi Qafqaza yürüşü zamanı qala uzun müddət mühasirədə saxlanılsa da onu ələ keçirmək mümkün olmamışdır.
Ərazi strateji baxımdan olduqca əlverişlidir. Belə ki, Şuşa qalası yüksək dağlıq ərazidə yerləşir. Şuşa yaylasının dəniz səviyyəsindən ən hündür yeri 1600, ən alçaq yeri 1300 metrə yaxındır. Bu yüksək dağlıq yaylanın çevrəsi Daşaltı və Xəlfəli çaylarının yataqlarına enən dərin uçurumlarla əhatə edilib.
Qarabağ xanı Pənahəli xan əvvəllər tikdirdiyi Bayat qalası və Şahbulaq qalasının əlverişsiz coğrafi mövqeyini nəzərə alaraq 1753-cü ildə Şuşa qalasının bərpa edilməsi haqqında qərar verir və Qarabağ xanlığının mərkəzi bura köçürülür. Qala bərpadan sonra uzun müddət mənbələrdə Pənahabad adlandırılıb.
Şuşa qalası Azərbaycan memarlığının ən gözəl incilərindən biridir. Qala Arran memarlıq məktəbi üslubunda inşa edilib. Qalanın tikilməsində əsasən yerli daşlardan və əhəng-yumurta sarısı qatışığından istifadə edilib. Qalanın dörd qapısı olub. Onlardan Gəncə qapısı öz yüksək memarlıq xüsusiyyətləri ilə seçilir. Qala dairəvi mühafizə bürclərinə malikdir. Qala yaxınlığında onu xarici aləmlə əlaqələndirən yüksək memarlıq keyfiyyətləri olan körpü də inşa edilib ki, bu körpü də Qala körpüsü kimi tanınır. Şuşanın xarici aləmlə əlaqəsini təmin edən qapılardan üçünün - Gəncə, Ağoğlan və İrəvan qapılarının adları bizim dövrümüzədək gəlib çatmışdır.
Dördüncü qapının isə nə adını, nə də yerini indiyədək müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Ola bilsin ki, qala divarları İbrahimxəlil xan tərəfindən yenidən tikilərkən həmin qapı ləğv edilmişdi.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Şuşa Musiqi məktəbi

10 oktyabr 1932-ci ildə yaradılan Şuşa Musiqi məktəbi görkəmli Azərbaycan şairəsi Xan qızı Natəvanın evində yerləşmişdir. Bu məktəb həm də Azərbaycanda yaradılan ilk uşaq musiqi məktəbi idi. Musiqi məktəbinin açılması təşəbbüsü məşhur şuşalı xanəndə Bülbülə məxsus olub.
1992-ci ilin may ayında Şuşa şəhərinin Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğalından sonra Şuşa Musiqi məktəbi dağıdılmışdı.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Şuşa Realnı məktəbi

1881-ci il sentyabrın 20-də Şuşada ilk orta məktəbin- 6 sinifli Realnı məktəbin əsası qoyulmuşdur. Hazırlıq və üç əsas sinifdən ibarət təşkil edilən bu məktəbə ilk dəfə 159 şagird qəbul edilmişdi.
Şuşa Realnı məktəbi dövrünün nümunəvi maarif ocağı sayılırdı. Bu məktəbdə dinin qoyduğu qadağalara baxmayaraq, başqa xalqların dillərini öyrənir, digər xalqların ədəbiyyatının tədrisinə xüsusi diqqət yetirilirdi.
Məşhur Azərbaycan yazıçıları Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev və Yusif Vəzir Çəmənzəminli bu məktəbin məzunu olmuşlar.
1992-ci ilin may ayında Şuşa şəhəri işğal edildikdən sonra erməni vandalları Realnı məktəbini yandıraraq xarabazara çevirmişlər.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Şuşa şəhər tarix muzeyi

Şuşa şəhər tarix muzeyi tarix-diyarşünaslıq profilli idi. Muzeydə Şuşa şəhərinin tarixini əks etdirən nadir fotoşəkillər, XIX-XX əsrin əvvəllərinə aid sənədlər, Şuşada XVIII-XIX əsrlərdə inşa edilmiş, tarixi əhəmiyyət daşıyan yaşayış evlərinin sxemləri, maketləri və fotoşəkilləri nümayiş etdirilirdi. Burada Şuşa şəhərindən olan tanınmış Azərbaycan ziyalıları, maarifçilər xanəndələr, musiqişünaslar və yazıçılar haqqında maraqlı stendlər, eksponatlar var idi.
Dekorativ-tətbiqi sənət bölməsində qiymətli incəsənət əşyaları, dolçalar, qazan dəstləri, dulusçuluq məmulatları, Şuşada və ətraf kəndlərdə toxunmuş xalçalar, gəbələr, bədii toxuculuq nümunələri saxlanılırdı. Muzey 1992-ci ilin may ayına qədər fəaliyyətini davam etdirmiş, Şuşa şəhəri işğalçı Ermənistan ordusu tərəfindən zəbt olunduqdan sonra dağıdılmışdır. Eksponatların xeyli hissəsini xilas etmək mümkün olmamışdır.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Üzeyir Hacıbəyovun ev-muzeyi

Dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyovun Şuşadakı ev-muzeyi 1959-cu ildə yaradılmışdır. Ev-muzeyi 1992-ci il Şuşanın erməni qəsbkarları tərəfindən işğalına kimi fəaliyyət göstərmişdir. Muzeyin ekspozisiyasında Hacıbəyovlar ailəsinə məxsus ev əşyaları ilə yanaşı, Üzeyir bəyin şəxsi əşyaları, şəkilləri, kitabları, ona həsr olunmuş və muzeyə bağışlanmış kitablar mühüm yer tuturdu.
Ü. Hacıbəyovun anadan olmasının ildönümləri, yubileyləri muzeydə mütəmadi surətdə dövlət səviyyəsində qeyd olunmuşdur. 1985-ci ildə Üzeyir Hacıbəyovun 100 illik yubileyi YUNESKO tərəfindən geniş qeyd olunmuş, dünyanın bir çox ölkəsindən gəlmiş qonaqlar Ü. Hacıbəyovun Şuşadakı ev-muzeyini ziyarət etmiş, burada böyük yubiley tədbirləri keçirilmişdir.
1992-ci ilin may ayının 8-də Şuşa şəhərinin erməni təcavüzkarları tərəfindən işğalından sonra muzey fəaliyyətini dayandırmışdır. Muzey rəhbərliyinin səyləri nəticəsində muzeyin eksponatlarının işğal olunmasına, düşmən əlinə keçməsinə yol verilməmişdir. Muzeyin eksponatları hazırda Ü. Hacıbəyovun Bakıdakı ev-muzeyinin fondlarında saxlanılır.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Yuxarı Gövhərağa məscidi

Yuxarı Gövhər ağa məscidini 1883-84-cü illərdə, yəni Aşağı Gövhər ağa məscidindən təxminən səkkiz il sonra Gövhər ağanın vəsaiti hesabına memar Kərbəlayı Səfixan Qarabaği tikib. Planı təqribən kvadrat formada olan (21,30 х 26,20 m) bu məscid ümumən Ağdam Cümə və Aşağı Gövhər ağa məscidlərinin konstruksiya ideyasını saхlayır. Zalın yan divarları boyu quraşdırılmış ikinci mərtəbədəki qadınlar üçün eyvan və mehrabla üzbəüz tərəfdəki şüşəbənd də memarın əsas tikinti meyarlarındandır. Yuхarı Gövhər ağa məscidinin minarə kürsülüyü əvvəlki məscidlərdə olduğu kimi təbii əhəng daşı ilə olsa da, onun gövdəsində işlədilmiş həndəsi ornamentlər heç də Aşağı Gövhər ağa məscidinin minarə bəzəklərinə uyğun deyil. Onlar əsasən Ağdam Cümə məscidinin minarələrindəki həndəsi ornamentlərin bədii ideyasını davam etdirir. Minarələrin çardaq örtüyü ağac materiallarından quraşdırılıb. Onun son ucluğunu aypara şəkilli fiqur bəzəyir.
1969-cu ildən tarix muzeyi kimi istifadə edilən bu məscid 1992-ci ilin mayında Şuşa şəhərinin işğalından sonra erməni vandalları tərəfindən dağıdılmışdı.
Azərbaycan ordusu 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərini işğaldan azad etmişdir.

Ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri

MEMARLIQ ABİDƏLƏRİ

Abidənin adı	Tarixi	Yerləşdiyi ünvan
Qala divarları	1750-ci il	Şuşa şəhəri
Pənah xanın sarayı	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, general Quliyev küçəsi
Qara Böyükxanım bürcü	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Ocaqqulu küçəsi
Heydər türbəsi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ocaqqulu küçəsi
Hacı Qulunun malikanəsi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, F. Əmirov küçəsi
Natəvanın evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Rəsulzadə küçəsi
Əsəd bəyin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yuxarı Gövhərağa məscidi	1768-1769-cu illərdə inşa edilmiş, 1837-1838-ci illərdə əsaslı təmir edilmişdir	Şuşa şəhəri, Y.V. Çəmənzəminli küçəsi
Aşağı Gövhərağa məscidi	XVIII əsrdə inşa edilmiş, 1874-cü ildə əsaslı təmir edilmişdir	Şuşa şəhəri, Gövhərağa küçəsi
İkimərtəbəli karvansara	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Gövhərağa küçəsi
Mehmandarovların malikanə kompleksi: məscid, kiçik yaşayış evi, böyük yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, F.B. Köçərli küçəsi
İbrahim xanın bürcü	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
İsa bulağı	XIX əsr	Şuşa şəhərinin 7 km-də
İbrahim xanın qəsri	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Daşaltı çayı

ŞUŞA DÖVLƏT TARİX-MEMARLIQ QORUĞU

Abidənin adı	Tarixi	Yerləşdiyi ünvan
Üzeyir Hacıbəyovun evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Niyazi və Ü. Hacıbəyov küçələrinin kəsişməsində
Xanlıq Muxtar karvansarası	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarası	XIX əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Zülfüqar Hacıbəyovun evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Sadıqcan küçəsi
Saatlı məscidi (M.P. Vaqifin ilk dərs dediyi mədrəsə)	XIX əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Gəncə qapısı	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Niyazi küçəsi
Ə. Haqverdiyevin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Ə. Haqverdiyev küçəsi
Qazançı kilsəsi		Şuşa şəhəri, Ə. Haqverdiyev küçəsi
Y.V. Çəmənzəminlinin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, N.B. Vəzirov küçəsi
Yuxarı Gövhərağa məscidinin mədrəsəsi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, N.B. Vəzirov küçəsi
Səfərov qardaşlarının karvansarası	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Ocaqqulu küçəsi
Sadıqcanın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Sadıqcan küçəsi
Uğurlu bəyin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Kərbəlayı Səfixan küçəsi
Xan sarayı	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Sadıqcan küçəsi
Şirin su hamamı	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Sadıqcan küçəsi
Seyid Şuşinskinin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Sadıqcan küçəsi
M.P. Vaqifin türbəsi	XX əsr	Şuşa şəhəri, Q. Quliyev küçəsi
Qasım bəy Zakirin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q.b .Zakir küçəsi
Aşağı Gövhərağa məscidinin mədrəsəsi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Gövhərağa küçəsi
Behbudovların evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Firudin bəyin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q. Pirimov küçəsi
M.M. Nəvvabın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Nəvvab küçəsi
Bülbülün evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, F. Əmirov küçəsi
F.B. Köçərlinin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, 20 Yanvar küçəsi
Hüseyn bəyin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, T. Əliyev küçəsi
Keçəçi oğlu Məhəmmədin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, T. Əliyev küçəsi
Karvansara	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Vaqif küçəsi
Gəray Əsədovun evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsədov küçəsi
S.S. Axundovun evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ü. Hacıbəyov küçəsi
C. Qaryağdıoğlunun evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, C. Qaryağdıoğlu küçəsi

ARXEOLOJİ ABİDƏLƏR

Abidənin adı	Tarixi	Yerləşdiyi ünvan
Kurqan	Tunc dövrü	Şuşa şəhərinin şimal-qərbində
Şuşa və Şuşakənd daş qutu qəbirləri	Son tunc və ilk dəmir dövrü	Şuşa şəhəri və Şuşa kəndinin yaxınlığında
Şuşa mağara düşərgəsi	daş dövrü	Şuşa şəhərinin cənubunda, Daşaltı çayının sol sahilində
Daş qutu nekropolu	dəmir dövrü	Qarabulaq kəndi
Nekropol	son tunc və ilk dəmir dövrü	Dolanlar kəndi

Yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri

MEMARLIQ ABİDƏLƏRİ

Abidənin adı	Tarixi	Yerləşdiyi ünvan
Realnı məktəbin binası	XX əsr	Şuşa şəhəri, V. Cəfərov küçəsi
Xəstəxana binası	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Yaşayış binası	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Qız məktəbi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, V. Cəfərov küçəsi
Aslan Qaraşarovun yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsgərov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsgərov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsgərov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsgərov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsgərov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Pənah xan küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ü. Hacıbəyov küçəsi
Məşədi İbrahimin yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, V. Cəfərov küçəsi
Məşədi Novruzun yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Pənah xan küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q.B. Zakir küçəsi
Yaşayış evi		Şuşa şəhəri, Q.B. Zakir küçəsi
Həsən ağanın evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Haqverdiyev küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ağadədəli küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ağadədəli küçəsi
Şükür bəyin yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ağadədəli küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, H. Hacıyev küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, H. Hacıyev küçəsi
Yaşayış evi		Şuşa şəhəri, Ocaqqulu küçəsi
Cəfərqulu ağanın yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Bülbül küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Bülbül küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Bülbül küçəsi
Kilsə qalıqları		Şuşa şəhəri, Q. Pirimov küçəsi
Türbə		Şuşa şəhəri, Axundov küçəsi
Xan qızı bulağı		Şuşa şəhəri, Axundov küçəsi
Bulaq	XVIII əsr	Şuşa şəhəri
Ağadədəli bulağı	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Ağadədəli küçəsi
Qız monastırı	XVIII-XIX əsrlər	Şuşa şəhəri, Qorki küçəsi
Bulaq	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Sabir küçəsi, Köçərli məhəlləsində
Bulaq	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli məhəlləsi
Bulaq	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Gövhərağa küçəsi
Laçın su anbarı	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Qarabağ küçəsi
Süleyman Vəzirovun evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Növrəs küçəsi
Qurdlar bulağı	1900-cü il	Şuşa şəhəri, general Quliyev və Haqverdiyev küçələrinin kəsişməsində
Hamam	XIX əsr	Malıbəyli kəndi
Novlu bulaq	XIX əsr	Malıbəyli kəndi
Məscid	XIX əsr	Malıbəyli kəndi
Kilsə	XIX əsr	Daşaltı kəndi
İnzibati bina	XIX əsr	Malıbəyli kəndi
Kilsə	XIX əsr	Qaybalı kəndi

ŞUŞA DÖVLƏT TARİX-MEMARLIQ QORUĞU

Abidənin adı	Tarixi	Yerləşdiyi ünvan
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Mamay bəyin yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Məşədi Teymurun yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Şor Bulaq	XIX əsr	Şuşa şəhəri, M.F. Axundov küçəsi
Xudu Məmmədovun yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, X. Məmmədov küçəsi
Ələkbər bəyin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ə.B. Haqverdiyev küçəsi
Bulaq	XVIII əsr	Çuxur məhəlləsində Vəzirov küçəsi
Məscid	XVIII əsr	Çuxur məhəlləsində Vəzirov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri. L. İmanov küçəsi
Lətif İmanovun evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri. L. İmanov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri. L. İmanov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri. L. İmanov küçəsi
Hacı Abbas məscidi və karvansarası	XVIII əsr	Şuşa şəhəri.N.B.Vəzirov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri.N.B.Vəzirov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri.N.B.Vəzirov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri.N.B.Vəzirov küçəsi
Mərdinli məscidi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Cahangir bəyin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Hacı Məmmədin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, A.Qaraşarov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Quliyev küçəsi
Hacı Yusifli məscidi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Q.İsmayılov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q.İsmayılov küçəsi
Məşədi Salmanın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q.İsmayılov küçəsi
Culfalar məscidi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ü. Hacıbəyov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Gövhərağa küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Gövhərağa küçəsi
Bulaq	XVIII əsr	Hacı Yusifli məhəlləsində
Dəyirman	XX əsr	Şuşa şəhəri, Ə. Ağaoğlu küçəsi
Hacı Əlibalanın evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ə. Ağaoğlu küçəsi
Hamamqabağı bulaq	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ə. Ağaoğlu küçəsi
Hacı Sadıqın yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Ə. Ağaoğlu küçəsi
Çöl Qala” bulağı	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Şəhriyar küçəsi
Hacı İbadın evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Fatma xanım Kəminə küçəsi
Çöl Qala məscidi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Şəhriyar küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Məşədi Süleymanın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Musəvinin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, L .Kərimov küçəsi
Hacı Məmmədbağırın yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Kərbəlayı Səfixan küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Kərbəlayı Səfixan küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Kərbəlayı Səfixan küçəsi
Hüsü Hacıyevin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Kərbəlayı Səfixan küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Kərbəlayı Səfixan küçəsi
Məşədi Zeynal Hətəmovun evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Məşədi Əlinin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Məşədi Səhriyarın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Hacı Dadaşın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
A.Əzimovun evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Köçərli küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q.Pirimov küçəsi
Məşədi İbrahimin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q.Pirimov küçəsi
Məşədi Cəlalın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Q.Pirimov küçəsi
Meydan bulağı		Şuşa şəhəri, Rəsulzadə küçəsi
Hacı Bəşirin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Rəsulzadə küçəsi
Dərzi Bəhramın yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Nizami küçəsi
Məşədi Hüsünün evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Nizami küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Nəvvab küçəsi
Məmməd Həsən oğlunun evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, F. Əmirov küçəsi,4
Kəlbə Məhəmmədin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, F. Əmirov küçəsi,4
Xoca Mərcanlı məscidi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Sabir küçəsi
Xoca Mərcanlı məscidi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Sabir küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Sabir küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, 20 Yanvar küçəsi
Bəhmən Mirzənin evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, 20 Yanvar küçəsi
Bəhmən Mirzənin ərzaq anbarı	XIX əsr	Şuşa şəhəri, 20 Yanvar küçəsi
Qulam şahın evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, 20 Yanvar küçəsi
H.B. Vəzirovun evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, 20 Yanvar küçəsi
Köçərli məscidi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, 20 Yanvar küçəsi
Quyuluq məscidi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsgərov küçəsi
Seyid Məcidin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsgərov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsədov küçəsi, 11
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, G. Əsədov küçəsi,12
Bulaq	XVIII əsr	Seyidli məhəlləsi
Seyidli məscidi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, general Quliyev və C.Qaryağdıoğlu küçələrinin kəsişməsi
Məşədi Qaranın evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, C. Qaryağdıoğlu küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Şəhriyar küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Şəhriyar küçəsi
Kəblə Yusifin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Şəhriyar küçəsi
Zöhrabbəyovun yaşayış evi	XIX əsrin əvvəlləri	Şuşa şəhəri, Ocaqqulu küçəsi
Yaşayış evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Ocaqqulu küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Ocaqqulu küçəsi
Məşədi İbişin evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Y.V. Çəmənzəminli küçəsi
Məşədi Zülfüqarın evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Y.V. Çəmənzəminli küçəsi
Hacı Aslanın evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Y.V. Çəmənzəminli küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Y.V. Çəmənzəminli küçəsi
Hacı Məlik oğlunun evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Y.V. Çəmənzəminli küçəsi
Mir Həsən Vəzirovun evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Y.V. Çəmənzəminli küçəsi
Mamay bulağı	XX əsr	Şuşa şəhəri, Axundov küçəsi
Mamayı məscidi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri. G. Əsgərov küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Füzuli küçəsi
Yaşayış evi	XVIII əsr	Şuşa şəhəri, Füzuli küçəsi
Fərəməzovların evi	XIX əsr	Şuşa şəhəri, Dədə Qorqud küçəsi
Yaşayış evi	XX əsr	Şuşa şəhəri, Dədə Qorqud küçəsi

BAĞ-PARK, MONUMENTAL VƏ XATİRƏ ABİDƏLƏRİ

Abidənin adı	Tarixi	Yerləşdiyi ünvan
M.P. Vaqifin büstü	1967	Şuşa şəhəri, Vaqif küçəsi
Bülbülün ev muzeyi (369 eksponat)	1978	Şuşa şəhəri, Şəhriyar küçəsi
Ü. Hacıbəyovun ev muzeyi (300 eksponat)	1974	Şuşa şəhəri, Niyazi və Ü. Hacıbəyov küçələrinin kəsişməsi
Mir Möhsün Nəvvabın ev muzeyi (100 eksponat)	1990	Şuşa şəhəri, Nəvvab küçəsi
Mir Möhsün Nəvvabın qəbirüstü abidəsi	1957	Şuşa şəhəri, general Quliyev küçəsi